kalendarium

KU AGRESJI NA POLSKĘ i WOJNIE ŚWIATOWEJ
kwiecień 1922 - sierpień 1939

1 września 1939 (piątek)

Atak Niemiec na Polskę i początek II wojny światowej. O godzinie 4.45 niemiecki pancernik szkolny „Schleswig-Holstein” rozpoczął ostrzał Westerplatte, Wojskowej Składnicy Tranzytowej na terenie Wolnego Miasta Gdańska, bronionej przez załogę (około 200 żołnierzy) pod dowództwem mjr. Henryka Sucharskiego i kpt. Franciszka Dąbrowskiego. Przez 7 dni bohatersko odpierała ona powtarzające się ataki niemieckie z morza, ziemi i powietrza, stając się symbolem polskiego oporu.

więcej
1 września 1939 (piątek)

2 września 1939 (sobota)

Sytuacja Armii „Pomorze”, atakowanej z dwóch flank przez pancerne siły wroga i atakowanej z powietrza, staje się bardzo trudna. Wykonując rozkaz dowództwa Armii przeprowadzenia samobójczego ataku lotniczego na siły naziemne wroga przez eskadrę nie przygotowanych do tego samolotów myśliwskich, ginie jeden z najwybitniejszych polskich lotników kpt. Florian Laskowski, dowódca III/4 dywizjonu myśliwskiego (toruńskiego). Do historii przeszły jego słowa „Ja poprowadzę tę eskadrę”.

więcej
2 września 1939 (sobota)

3 września 1939 (niedziela)

Wypowiedzenie wojny III Rzeszy przez Francję i Wielką Brytanię, masowe radosne manifestacje ludności Warszawy pod ambasadami tych państw. W województwie śląskim oprócz regularnych jednostek Wojska Polskiego, Straży Granicznej oraz policji powołano do życia również ochotnicze formacje spośród miejscowej ludności cywilnej (głównie byli powstańcy śląscy i harcerze).

więcej
3 września 1939 (niedziela)

4 września 1939 (poniedziałek)

Mordy na ludności cywilnej Częstochowy i Sieradza popełnione przez żołnierzy Wehrmachtu. W obu miejscowościach Wehrmacht zamordował kilkaset osób. Luftwaffe bombarduje Sulejów, w którym nie stacjonują polskie jednostki wojskowe, ginie około 700 osób, miasto zostaje zniszczone w 70 proc. Początek ewakuacji władz państwowych i złota Banku Polskiego z Warszawy. Podpisanie w Paryżu protokołu francusko-polskiego uzupełniającego układy polsko-francuskie z 1921 i 1925 r.

więcej
4 września 1939 (poniedziałek)

5 września 1939 (wtorek)

Wprowadzenie przez głównodowodzącego niemieckich sił zbrojnych Waltera von Brauchitscha „sądów wyjątkowych” i niemieckiego prawa karnego na zajmowanych terenach polskich. Niemcy wkraczają do Bydgoszczy. Początek masowych rozstrzeliwań Polaków (ok. 1600 ofiar) w odwecie za stłumienie dywersji w tym mieście.

więcej
5 września 1939 (wtorek)

6 września 1939 (środa)

Rozkaz Naczelnego Wodza marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego dla Armii „Małopolska” (dawniej „Karpaty”) o wycofaniu się za linię rzek Wisła i San i uporczywej obronie linii tych rzek. Rozkazu tego nie udało się wykonać.

więcej
6 września 1939 (środa)

7 września 1939 (czwartek)

Kapitulacja Westerplatte. Żołnierze niemieccy (co było wyjątkiem w kampanii polskiej) demonstracyjnie wyrażają swój szacunek wobec obrońców placówki.

więcej
7 września 1939 (czwartek)

8 września 1939 (piątek)

Początek obrony Warszawy, organizowanej przez gen. Waleriana Czumę. Gen. Juliusz Rómmel (który poniósł klęskę jako dowódca Armii „Łódź”) staje na czele nowo sformowanej Armii „Warszawa”, jej zadaniem jest m.in. obrona stolicy. Niemiecki zagon pancerno-motorowy dociera do granic miasta w rejonie Ochoty i usiłuje zająć je z marszu.

więcej
8 września 1939 (piątek)

9 września 1939 (sobota)

Natarciem w kierunku Strykowa rozpoczyna się pierwsza faza największej bitwy wojny obronnej., znanej później jako bitwa nad Bzurą. Celem polskiego zwrotu ofensywnego było m.in. odciążenie obrony Warszawy poprzez atak na lewe skrzydło operujących w kierunku stolicy oddziałów niemieckich, a w razie sukcesu odzyskanie inicjatywy strategicznej w wojnie obronnej; wojskami polskimi (połączone Armie „Poznań” i „Pomorze”) dowodził gen. Tadeusz Kutrzeba.

więcej
9 września 1939 (sobota)

10 września 1939 (niedziela)

Nacierające nad Bzurą wojska polskie rozbijają w puch niemiecką 30 Dywizję Piechoty, biorą do niewoli ok. 1000 niemieckich żołnierzy i odbijają szereg miejscowości (m.in. Łęczycę).

więcej
10 września 1939 (niedziela)

11 września 1939 (poniedziałek)

Kontratakujące wojska grupy armii gen. Kutrzeby odzyskują Łowicz. Niemcy zmuszeni są wstrzymać natarcie w kierunku Warszawy i Modlina. Na polu bitwy pojawia się Adolf Hitler, aby w krytycznym momencie kampanii osobiście zagrzewać do walki swoich żołnierzy i oficerów.

więcej
11 września 1939 (poniedziałek)

12 września 1939 (wtorek)

Pierwsze posiedzenie Najwyższej Rady Wojennej Wielkiej Brytanii i Francji w Abbeville. W obecności premierów Chamberlaina i Daladiera podjęto decyzję o rezygnacji z przeprowadzenia zmasowanej ofensywy na Zachodzie. W związku z tym głównodowodzący wojsk francuskich gen. Maurice Gamelin wydał rozkaz powrotu armii francuskiej na pozycje wyjściowe, co oznacza początek tzw. „dziwnej wojny”. Los Polski został tym samym przesądzony. Decyzja ta popchnęła też wahającego się do końca Stalina do działania.

więcej
12 września 1939 (wtorek)

13 września 1939 (środa)

Litwa odrzuca niemieckie sugestie uderzenia na Polskę. Zbombardowanie Frampola; w celu przetestowania skuteczności nowych bomb zapalających i sprawności załóg Luftwaffe wywołuje pożar, który praktycznie w całości niszczy to niewielkie miasteczko na Roztoczu.

więcej
13 września 1939 (środa)

14 września 1939 (czwartek)

Prezydent RP Ignacy Mościcki przenosi swoją siedzibę do majątku Załucze koło Śniatynia. Rząd RP rezyduje w Kutach i Kosowie Huculskim nad granicą rumuńską. Rezerwy złota Banku Polskiego (o wartości ok. 500 mln ówczesnych złotych), dzięki życzliwości strony rumuńskiej, docierają do portu w Konstancy nad Morzem Czarnym, skąd zostają odesłane drogą morską do Francji.

więcej
14 września 1939 (czwartek)

15 września 1939 (piątek)

Niemieckie wojska zamykają Warszawę w okrążeniu, rozpoczyna się oblężenie stolicy połączone z intensywnymi bombardowaniami i ostrzałem ciężkiej artylerii (ok. 1000 dział).

więcej
15 września 1939 (piątek)

16 września 1939 (sobota)

W Antoniewie-Zdziarowie w okolicach Sochaczewa bateria 17. Pułku Artylerii Lekkiej (cztery działa 100 mm) zatrzymuje natarcie niemieckie, w tym elitarnego pułku SS Leibstandarte „Adolf Hitler”, niszcząc i uszkadzając 22 czołgi.

więcej
16 września 1939 (sobota)

17 września 1939 (niedziela)

O godz. 3.00 nad ranem zastępca ministra spraw zagranicznych ZSRS Władimir Potiemkin przedstawia ambasadorowi polskiemu Wacławowi Grzybowskiemu notę informującą o upadku państwa polskiego, nieistnieniu najwyższych organów władzy i wynikającej stąd konieczności ochrony życia i mienia ludności Zachodniej Ukrainy i Białorusi. Polski ambasador nie przyjmuje noty.

więcej
17 września 1939 (niedziela)

18 września 1939 (poniedziałek)

Nocą do Rumunii przechodzi Naczelny Wódz marszałek Edward Rydz-Śmigły. Do sił niemieckich oblegających Lwów dołączają wojska sowieckie.

więcej
18 września 1939 (poniedziałek)

19 września 1939 (wtorek)

Koniec polskiego oporu na Kępie Oksywskiej. Dowódca Lądowej Obrony Wybrzeża płk Stanisław Dąbek na czele ok. 20 żołnierzy i oficerów walczył do końca. Ranny, nie chcąc iść do niewoli, popełnia samobójstwo.

więcej
19 września 1939 (wtorek)

20 września 1939 (środa)

Wojska Frontu Południowego gen. Sosnkowskiego usiłujące przebić się do Lwowa, mimo taktycznych sukcesów, ulegają rozbiciu i rozproszeniu. W ostatnich bojach gen. Sosnkowski uczestniczy, osobiście kierując ogniem armatki przeciwpancernej, następnie z niewielką grupą oddanych mu żołnierzy walczy i ukrywa się w Karpatach.

więcej
20 września 1939 (środa)

21 września 1939 (czwartek)

Po dramatycznych dwudniowych walkach, w których wojska sowieckie straciły kilkadziesiąt czołgów i kilkuset żołnierzy, kończy się obrona Grodna. W zemście dochodzi do zbiorowych mordów na ludności polskiej i jeńcach wojennych.

więcej
21 września 1939 (czwartek)

22 września 1939 (piątek)

Kapitulacja Lwowa przed Armią Czerwoną. Sowieci gwarantowali oficerom WP „osobistą swobodę i nietykalność ich osobistej własności”, a także możliwość wyjazdu za granicę. Warunki te nie zostały dotrzymane. Większość oficerów, obrońców Lwowa, znalazła się w obozie w Starobielsku, a następnie została zamordowana w Charkowie.

więcej
22 września 1939 (piątek)

23 września 1939 (sobota)

Kapitulacja wojsk Frontu Północnego gen. Dąb-Biernackiego, pokonanych w drugiej bitwie pod Tomaszowem Lubelskim. Dowódcy Frontu udaję się wydostać z okrążenia i przedostać do Rumunii.

więcej
23 września 1939 (sobota)

24 września 1939 (niedziela)

W szwedzkim porcie Stavnas internowany zostaje polski okręt podwodny ORP „Żbik”.

więcej
24 września 1939 (niedziela)

25 września 1939 (poniedziałek)

Pierwszy ze zwycięskich pojedynków – baterii cyplowej im. Heliodora Laskowskiego z niemieckimi pancernikami „Schleswig-Holstein” i „Schlesien”. Baterią dowodził kpt. mar. Zbigniew Przybyszewski. Po wojnie stał się on ofiarą komunistycznego mordu sądowego.

więcej
25 września 1939 (poniedziałek)

26 września 1939 (wtorek)

Niemcy przystępują do szturmu na Warszawę i zdobywają m.in. Fort Czerniakowski i Fort Dąbrowskiego. Zapada decyzja o kapitulacji miasta.

więcej
26 września 1939 (wtorek)

27 września 1939 (środa)

Początek rozmów kapitulacyjnych. Gen. Tadeusz Kutrzeba uzgadnia z dowódcą niemieckiej 8 Armii gen. Johannesem Blaskowitzem warunki kapitulacji Warszawy. Gen. Walerian Czuma wydaje rozkaz o zaprzestaniu walk w Warszawie. Zakończenie walk w Warszawie.

więcej
27 września 1939 (środa)

28 września 1939 (czwartek)

Podpisanie aktu o kapitulacji Warszawy. Początek rozmów o kapitulacji twierdzy w Modlinie.

więcej
28 września 1939 (czwartek)

29 września 1939 (piątek)

Kapitulacja twierdzy w Modlinie. Według uzgodnionych warunków oficerowie mają być zwolnieni do domów. Część z nich przechodzi następnie do działalności konspiracyjnej.

więcej
29 września 1939 (piątek)

30 września 1939 (sobota)

Zwycięskie walki Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie” gen. Franciszka Kleeberga z wojskami sowieckim pod Jabłonią i Milanowem.

więcej
30 września 1939 (sobota)

1 października 1939 (niedziela)

Po porażce w bitwie z wojskami sowieckimi pod Wytycznem w okolicach Włodawy gen. Wilhelm Orlik-Rückemann rozwiązuje resztki swoich oddziałów i udaje się na Litwę.

więcej
1 października 1939 (niedziela)

2 października 1939 (poniedziałek)

Początek bitwy z Niemcami pod Kockiem. Celem Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie”, dowodzonej przez gen. Franciszka Kleeberga, było odbicie składów amunicji w Dęblinie i kontynuowanie walki w oparciu o Góry Świętokrzyskie.

więcej
2 października 1939 (poniedziałek)

3 października 1939 (wtorek)

Dalszy ciąg bitwy pod Kockiem.

więcej
3 października 1939 (wtorek)

4 października 1939 (środa)

Trwa bitwa pod Kockiem.

więcej
4 października 1939 (środa)

5 października 1939 (czwartek)

Hitler przyjmuje w Alejach Ujazdowskich defiladę wojsk niemieckich w Warszawie. Przygotowany zamach na przywódcę III Rzeszy zostaje odwołany.

więcej
5 października 1939 (czwartek)

6 października (piątek)

Kapitulacja Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie”.

więcej
6 października (piątek)

7 października (sobota)

Załoga ORP „Orzeł”, ostatniego polskiego okrętu operującego na Bałtyku, pod dowództwem kpt. mar. Jana Grudzińskiego, podejmuje decyzję o przedostaniu się przez cieśniny duńskie do Wielkiej Brytanii.

więcej
7 października (sobota)

14 października (sobota)

ORP „Orzeł” szczęśliwie dociera do portu w Szkocji.

więcej
14 października (sobota)